Ben je vrij?

Rikko geeft op de vroege ochtend inspiratie om de dag bewust te beginnen. Hij leest om 6 uur de teksten uit een oud kerkelijk leesrooster en zo rond 7 uur deelt hij de gedachte die dan op-popt. Elke werkdag te lezen en te beluisteren.

Ben je vrij? – PopUpGedachte 15 januari 2019

Het is koud buiten. De takken van de boom in de binnentuin steken dor en zwart af tegen een langzaam lichter wordende lucht. Dat is een goed teken. De dagen worden langer. Het wordt weer vroeger licht. Ik zie daar zo naar uit. Dat op dit vroege uur de lucht al licht is, de zon al langzaam verschijnt, het geeft nog zoveel meer waarde en diepgang aan dit stille uur tussen zes en zeven.

Ik ben hiermee begonnen omdat ik de vrijheid zocht. Vrijheid om stil te staan en niets te hoeven. En het paradoxale is dat ik me daarvoor in een positie moest manoeuvreren waarin ik niet meer terug kon. Dat ik mijn eigen slaapdronken behoefte aan blijven liggen geweld moest aandoen. Het is ook maar een onding die vrijheid, want het is zo ongemakkelijk om die te vinden.

Pas toen mensen van me verwachten dat ik iets kwam brengen om zeven uur en ik niet meer met goed fatsoen me kon omkeren (op die enkele keer na dan) vond ik dat wat ik wilde: de vrijheid van dat vroege uur tussen zes en zeven waarin ik niets anders hoef dan naar de hemel staren – even dan – de oude bijbelteksten van de dag in alle rust door laten dringen en er een gedachte bij formuleren. De gedachte hoefde niet af, het hoefde geen artikel of studie te zijn, maar een gedachte. Zoals deze. Over vrijheid.

Een lerares maatschappijleer – ik heb het al eens eerder genoemd, vrees ik, maar toch – vertelde dat ze elk jaar aan haar nieuwe leerlingen vroeg of ze zich ‘bepaald’ voelden, of ‘vrij’. En dat tot haar schrik het overgrote deel van haar klassen steeds opnieuw voor ‘bepaald’ kiest. Ergens logisch: je zit in een klas, je moet antwoord geven, je kunt niet zomaar weglopen en je hebt maar twee keuzes: bepaald of vrij. Drie misschien: weigeren mee te doen, maar de vraag is al of dat kan. Of dat je dan toch tot een keuze wordt gedwongen, min of meer. Ze zijn bepaald, ze voelen zich bepaald. En herkenbaar toch? ‘Nature’ heeft je bepaald, ‘Nurture’ heeft je bepaald en dan heb je ook nog de huizenmarkt, de banenmarkt, de supermarkt, de cultuur waarin je opgroeit en de informatie die je via logaritmes voorgeschoteld krijgt – wie dan nog denkt vrij te zijn is ofwel een zeer vrij wezen óf een geslaagd product van marketing. Want er wordt natuurlijk wel mee geadverteerd: voel je vrij, kies deze deodorant. Voel je vrij in deze snelle auto. Voel je vrij, op dit festival.

Hoe zijn we bedoeld, hoe zitten we erbij, als mens? Dit is wat de oude dichters uit de Psalmen zeggen vanochtend:

Heer, onze Heer, hoe ontzagwekkend is uw Naam op aarde! Wat is dan de sterveling dat U aan hem denkt, het mensenkind dat U naar hem omziet?

Een retorische vraag. We vallen totaal in het niet bij de grootsheid van de planeet, van de eeuwigheid, een fikse donderslag kan ons al van ons à propos brengen. En toch, zegt de dichter, en toch:

Niet veel minder dan een engel hebt Gij hem geschapen, hem omkleed met schoonheid en met pracht; heel uw schepping aan hem onderworpen, alles aan zijn voeten neergelegd. Runderen en schapen overal, ook de wilde dieren op de velden; vogels in de lucht en vissen in de zee, al wat wemelt in de oceanen.

Alles aan de voeten van de mens gelegd. Nou  ja, Had-ie beter niet kunnen doen. Nu moet de mens zich weer losweken van zijn vleesverslaving, van legbatterijen en andere ondingen die die onderworpen natuur totaal naar de bliksem helpen. En jij en ik weten dat we niet vrij zijn om met de natuur om te gaan op de manier die je zou willen. Afvalloos leven doen we alleen als challenge of als gekke kunstenaar, off the grid dat is te gek, geen impact, onderdeel van de aardbol, maar nauwelijks te doen.

Waar is onze vrijheid? Ons gezag? Niet het gezag waarmee we dieren afschieten, maar de vrijheid om te kiezen om iets wel of niet te doen en niet willoos producten te zijn van supermarkt-marketing of de pillen- dan wel plasticindustrie?

We zijn goddelijk bedoeld. Niet om te heersen maar om te dienen. Om de wereld te verzorgen en de ander. En de vrijheid daartoe moeten we veroveren of moet ons geschonken worden. In de Preek van de Hebreëen staat dat JC het gevonden had, het belichaamde en het voor jou en mij is bedoeld, die vrijheid. Want, staat er wat cryptisch:

Hij die heiligt en zij die geheiligd worden hebben een en dezelfde oorsprong

Jij en ik die ons laten bepalen, zijn bedoeld voor een vrijheid die bestaat uit zorgen. Voor de ander, de aarde en daarmee zorgen we voor onszelf, voor onze ziel. Dat komt omdat we van dezelfde sterren komen als waar het goddelijke vandaan komt. Dat is onze bestemming. En pas vele omzwervingen zullen ons daar weer brengen. Ze zeggen dat JC ons is voorgegaan. Dat scheelt. Er is iemand al die weg gegaan. Hij heeft de weg gebaand. Nu rest nog de vraag of we het willen. Of het verlangen groot genoeg is. En of we het verlangen durven voeden.

Hier vind je drie tekstgedeeltes die Rikko vanochtend las.

Deze rubriek heeft een eigen boek: Lazarus staat op. Daarin zijn de 25 mooiste ochtendgedachtes van de afgelopen tijd gebundeld en geïllustreerd door Joanne Zwart.

Lazarus staat op | Rikko Voorberg | Vuurbaak | ISBN 9789460050404 | € 17,95