Hoe je jezelf kunt liefhebben als je naaste

Jaren geleden ging iemand in de kerk vervelend met mij om. Het was niet iets heel ernstigs (geen #metoo), en waarschijnlijk was hij zich van geen kwaad bewust. Maar het stoorde me wel. En toch zei ik er niets van.

Waarom? Als ik er nu over nadenk, kwam het deels omdat ik ergens diep in mijn hart geloofde dat dat niet christelijk was. Onbewust dacht ik: Ik moet mijn naaste liefhebben, dus ik wil die man niet kwetsen door iets te zeggen. En wie ben ik om stampei te veroorzaken in de kerk?

Toch bleef ik het voorval vervelend vinden. Het bewuste kerklid ging ik voortaan liever uit de weg. Nu heb ik eigenlijk spijt dat ik mijn mond nooit heb opengetrokken.

Assertiviteit is toch gezond?

In mijn blogs zoek ik naar meer eigenwaarde, maar dat het soms lijkt alsof dat haaks staat op op het christelijk geloof. Dat komt deels doordat christenen leren dat we zondig zijn, schreef ik in mijn vorige blog. Nu wil ik ingaan op een andere reden: het christendom heeft me geleerd dat ik anderen moet dienen en dat mijn eigen gevoelens en verlangens minder belangrijk zijn.

Van kinds af aan ken ik teksten als ‘acht in alle bescheidenheid de ander belangrijker dan uzelf’ (Filippenzen 2:3) en ‘Wie zichzelf verhoogt zal vernederd worden, en wie zichzelf vernedert zal verhoogd worden’ (Lucas 14:11). Ik heb ontelbaar veel preken gehoord over hoe ik andere mensen kan helpen, maar nooit over hoe ik kan opkomen voor mezelf.

Zoals mijn voorbeeld laat zien, kan dat echter leiden tot vervelende situaties. Niet voor niets zeggen veel psychologen dat opkomen voor jezelf, assertiviteit, gezond is. Past dat dan niet bij het christendom?

Nooit ‘nee’ durven zeggen

Even voor de duidelijkheid: ik ben niet de enige met dit probleem. Natuurlijk zijn er een hoop arrogante, egoïstische christenen. Maar ik ken er ook veel die heel bescheiden zijn en bijna alleen denken aan de ander. Neem nou mensen die over zichzelf heen laten lopen, omdat ze hun eigen mening niet belangrijk vinden. Of denk aan christenen die altijd klaarstaan voor anderen en nooit ‘nee’ durven te zeggen als iemand ze om hulp vraagt.

Dat lijkt allemaal voorbeeldig. Maar als je nooit je mening geeft, zullen mensen over je heen walsen. En als je nooit tijd neemt voor jezelf, en nooit ‘nee’ zegt, loop je het risico dat je helemaal leegloopt en overspannen thuis komt te zitten.

Zelfverloochening & opkomen voor jezelf

Volgens theoloog Nico van der Voet is zo’n houding daarom ook niet Bijbels. Hij schreef er een boekje over: Waarom moet ík altijd helpen. Het probleem is volgens hem dat veel christenen het Bijbelse begrip zelfverloochening verwarren met niet opkomen voor jezelf. Dat zijn namelijk twee verschillende dingen.

Die Bijbelteksten die gaan over jezelf vernederen, waren vaak een reactie op egoïsme en arrogantie, op mensen die dachten dat zij beter waren dan anderen, of veel ruzie zochten. Jezus’ uitspraak ‘Wie zichzelf verhoogt zal vernederd worden, en wie zichzelf vernedert zal verhoogd worden’, was bijvoorbeeld een reactie op discipelen die ruzieden over wie van hen het belangrijkste was. Dáár verzet de Bijbel zich tegen. Dat wil niet zeggen dat je helemaal niet mag denken aan jezelf, dat je niet mag aangeven wat je vindt, of dat je moet denken dat je niets voorstelt.

Neem jezelf en je verlangens serieus

Sterker nog, Van der Voet zegt dat opkomen voor jezelf juist getuigt van respect voor de ander. Dat is namelijk oprecht: je laat de ander zien wat er in je omgaat.

Toen ik niet tegen dat kerklid zei dat ik het vervelend vond wat hij deed, was ik op een bepaalde manier niet oprecht. Ik deed alsof ik het allemaal prima vond, terwijl dat niet zo was. Was het niet liefdevoller geweest als ik duidelijk was geweest over mijn gevoelens? Dan had ik hem de kans gegeven zijn gedrag te veranderen.

Hetzelfde geldt voor mensen die nooit ‘nee’ durven te zeggen en altijd anderen helpen. Ze zijn niet oprecht, want ze zeggen het niet eerlijk als ze geen zin of tijd hebben om te helpen. Eigenlijk maken ze nooit een oprechte keuze om te helpen, want ze zeggen automatisch al overal ‘ja’ op. Zoals een bekende tegeltjeswijsheid zegt: Als je geen nee kunt zeggen is je ja niets waard.

Als je het zo bekijkt, ben je een betere naaste, als je jezelf en je verlangens ook belangrijk vindt en deze uit. Echte naastenliefde is niet alleen lief en vriendelijk zijn, maar ook eerlijk en open zijn. Het is niet alleen mensen helpen, maar ook aangeven als je je grenzen hebt bereikt. Het is niet alleen je naaste liefhebben als jezelf, maar ook jezelf liefhebben als je naaste.