Anne Marie Hoekstra verloor haar zus in coronatijd

“Tot de laatste snik hebben Debora en ik elkaar regelmatig niet begrepen en dat onbegrip zorgde vaak voor ergernis. Maar we zijn ook van elkaar blijven houden en in contact gebleven. Daar ben ik geweldig dankbaar voor.”

Op verhaal komen

Aanvankelijk schreef Anne Marie haar herinneringen en ervaringen op voor haar eigen verwerking. Het schrijven voelde voor haar letterlijk als op verhaal komen. “Ik kon mijn emoties ordenen en structureren. Al was het schrijfproces heel confronterend en zwaar. Soms had ik totaal geen zin om verder te gaan.”

Door karakterverschillen was de relatie tussen Anne Marie en haar anderhalf jaar jongere zus Debora vrij gecompliceerd. Debora voelde zich vaak de mindere van Anne Marie en was verbaal minder vaardig. En waar Anne Marie gewoon een fijn contact met haar zus wilde, hield Debora soms de boot af.

“Debora was sinds haar scheiding, een paar jaar eerder, al een kwetsbare vrouw”, zegt Anne Marie. “Toen corona uitbrak, verergerde dat. Ze werd meegezogen in haar angst voor corona en liet zich meeslepen in complottheorieën. Ze bleef wel contact zoeken, maar deed dat vooral door mij waarschuwende mailtjes en appjes te sturen. Ik geloof dat ze oprecht bezorgd was over mij, mijn gezin en mijn ouders, maar het creëerde ook veel afstand.”

Tekortschieten

Debora isoleerde zich meer en meer van familie en oude vrienden, tot ze in de zomer van 2021 diabetes bleek te hebben. Haar situatie verslechterde onverwacht snel en op een dag vond Debora’s zoon haar dood in haar woning. De schok was enorm.

“Een gevoel dat meekomt als ik aan Debora denk, is dat van tekortschieten. Had ik maar vaker gezegd dat ik van haar hou. Het is zó belangrijk om dat zo nu en dan tegen elkaar te zeggen. Ik zie dat als een basis van waaruit je met elkaar omgaat.”

Machteloosheid

“Maar”, vervolgt Anne Marie, “er is ook verdriet, nog steeds. Mede vanwege het feit dat mijn ouders dit op hun oude dag nog hebben moeten meemaken. Samen met hen stond ik bij het graf van hun dochter, mijn zus, terwijl ze al zo kwetsbaar en fragiel waren. En ik kon ze niet helpen, ik kon het leed niet wegpoetsen. Dat zorgde voor heel veel machteloosheid. Mijn eigen verdriet kon ik nog handelen, maar hún verdriet… Dat maakt me soms boos. Al is dat weer complex. Want in hoeverre kan ik Debora iets kwalijk nemen? Ze voelde zich onmachtig en had nog nauwelijks contact met mensen die haar al lang en goed kenden. Ze was alleen toen ze stierf. Dat heeft ze zelf natuurlijk net zomin gewild. Al heeft ze wel haar eigen keuzes gemaakt en op bepaalde cruciale momenten niet naar mensen in haar directe omgeving willen luisteren. Ik weet dat uiteindelijk alleen God daarover kan oordelen.”

In paniek

Na een korte stilte: “Nu denk ik soms: misschien had ik confronterender moeten zijn. Had ik moeten zeggen: ‘Joh, lieve zus, ga even zitten. Ik wil je duidelijk maken wat dit met mij en onze ouders doet.’ Misschien had ik ook meer mijn boosheid moeten laten blijken. Al zag ik dat zij onder haar vaak stoere buitenkant heel kwetsbaar was. Ze was angstig en misschien zelfs in paniek, en had niets met mijn boosheid gekund. Waarschijnlijk zou ze zich alleen maar meer voor mij hebben afgesloten.”

Door de moeizame relatie met haar zus kwam Anne Marie steeds terug bij de vraag waar het in het leven nu echt om gaat. “Debora en ik waren het over bepaalde dingen niet eens, maar we bleven wel zussen. Daarom wilde ik haar blijven vasthouden. Ik moet er niet aan denken dat Debora en ik elkaar helemaal waren kwijtgeraakt.

Een van de belangrijkste thema’s in mijn boek is niet voor niets: hoe houd je elkaar vast? En hoe voorkom je dat ergernis zo groot wordt dat de relatie ontspoort? Ik hoop dat dát gesprek op gang komt. En dat je uiteindelijk, ondanks alle meningsverschillen, kunt zeggen: ‘Ik zie nog steeds dat jij een door God geschapen mooi mens bent.’”

Driedubbele rouw

Een halfjaar na het overlijden van Debora verloor Anne Marie kort na elkaar ook beide ouders. Die driedubbele rouw hakte er diep in. “Ik ben mijn jeugdige overmoed kwijtgeraakt. Mijn man en ik hebben de afgelopen twee jaar bijvoorbeeld in een tiny house gewoond met een tijdelijke vergunning. Zoiets durf ik nu niet meer aan. Ik wil zekerheid en rust hebben. Zelf de regie houden, al weet ik dat dit natuurlijk lang niet altijd mogelijk is. Maar het kan zo ontzettend misgaan in het leven. Wie bedenkt nou dat je ineens op jonge leeftijd je enige zus verliest? En dat je kort daarna als enige van het gezin overblijft? Ik roep niet meer zo snel dat het allemaal wel goed komt. Sommige dingen komen in dit leven niet meer goed, daarvoor moeten we wachten op een vernieuwde aarde.”

‘Complotzus’ verscheen vorige maand bij uitgeverij Gideon.