'Alwéér een pakketje?' | Shopverslaafde Lara en psycholoog Bjarne over de kick van kopen

Een koopverslaving lijkt extreem, maar eigenlijk zijn we - in enige mate - bijna allemaal koopverslaafd. In de moderne wereld worden we voortdurend overspoeld met reclames en aanbiedingen die ons verleiden om te kopen. Presentator Joram Kaat merkt op dat het vaak nog lukt om de eerste keren "nee" te zeggen. Maar na tientallen keren dezelfde schoenen te zien, vraag je je toch af: 'Heb ik die schoenen niet echt nodig?'

De invloed van dopamine

Bjarne Timonen legt uit dat koopverslaving te maken heeft met de beloningsstof dopamine. "Een impuls start in ons brein", zegt Bjarne. "Kopen werkt als een snelle oplossing voor dopamine. Je ziet iets moois op het internet, je brein maakt al een beetje dopamine aan en zegt: 'Als je dit koopt, ga ik nog meer aanmaken'." Dit proces kan leiden tot een verslavend patroon, vooral omdat het tegenwoordig zo gemakkelijk is om aankopen pas later te betalen, bijvoorbeeld met Klarna.

Lara herkent dit patroon: "Ik kan echt uren bezig zijn met het kijken naar nieuwe kleding, gadgets of vakanties. Het is niet eens altijd de aankoop zelf, maar ik ben er gewoon constant mee bezig." Joram volgt: "Ben je dan verslaafd?" Dat denkt Lara niet, maar wanneer ben je eigenlijk verslaafd?

Wanneer ben je koopverslaafd?

Volgens Bjarne Timonen spreken we van een koopverslaving wanneer er sprake is van echte lijdensdruk. "Dit betekent dat zowel jijzelf als je omgeving lijdt onder je koopgedrag", legt Bjarne uit. "Het gaat verder dan af en toe iets kopen dat je niet nodig hebt. Het wordt problematisch wanneer je steeds vaker koopt om je goed te voelen en dit je dagelijkse functioneren beïnvloedt."

"Of wanneer je je schaamt als de pakketbezorger voor de tiende keer langs komt in twee weken", zegt Lara lachend. "Ik ben op een gegeven moment pakketjes bij pakketpunten gaan bezorgen, omdat het ongemakkelijk werd."

Bjarne vergelijkt dit met een alcoholverslaving: "Net zoals alcoholverslaafden verschillende slijterijen bezoeken om niet op te vallen, zie je dat mensen met een koopverslaving soms pakketjes laten bezorgen op verschillende adressen om hun gedrag te verbergen."

Hij benadrukt dat de kern van de verslaving ligt in het ongecontroleerd najagen van een dopamine rush die gepaard gaat met het kopen. "Hoe vaker je dit doet, hoe meer dit patroon ingesleten raakt in je brein, waardoor de drang om te kopen steeds sterker wordt", zegt Bjarne. Het herkennen van de negatieve impact op je leven is een belangrijke eerste stap in het aanpakken van koopverslaving.

Touwtjes in eigen handen

Om de controle over je koopgedrag terug te krijgen, biedt Bjarne Timonen praktische oplossingen. Allereerst introduceert hij een 'koopfilosofie'. Voordat je een nieuwe aankoop doet, stel je jezelf drie vragen:

1. Kan ik het betalen?
2. Heb ik het nodig?
3. Is het een duurzame koop?

Kun je op alle drie de vragen 'ja' antwoorden? Dan zegt Bjarne: "Koop het". Door deze vragen aan jezelf te stellen voorkom je impulsieve aankopen en maak je bewustere keuzes.

Daarnaast is het belangrijk om gezonde manieren te vinden om dopamine aan te maken, vooral na een stressvolle dag. "Vermijd je telefoon en sociale media na het werk", adviseert Bjarne. "Zoek ontspanning in activiteiten zoals koken, wandelen of sporten. Dit helpt je prefrontale cortex, het gedeelte van je hersenen waarmee je keuzes maakt en je impulsen beheerst, te herstellen." Door deze strategieën toe te passen, kun je je koopgedrag beter reguleren.

Lara heeft al stappen ondernomen die haar helpen meer controle te hebben op haar aankopen. "Ik heb geen Klarna meer, dat scheelt echt al een hele hoop. En ik heb de apps van de webshops zelf verwijderd." Deze veranderingen helpen haar om bewuster en minder impulsief te kopen.

Luister de volledige aflevering