Als je 'het zwarte schaap' bent
Ouders weten dat ze al hun kinderen even veel aandacht, liefde en waardering moeten geven. Toch gebeurt dit vaak niet. Wat doet dat met het ‘zwarte schaap’ én de oogappel(s)?
Het is not done om als ouder een kind voor te trekken of achter te stellen. Toch blijkt uit onderzoek van de Vlaamse evolutionair psychologe Katherine Conger, verbonden aan het UC Davis College in Californië, dat dit volop gebeurt. Ongeveer zeventig procent van de vaders en 74 procent van de moeders trekt het ene kind voor ten opzichte van het andere. Volgens Kinship Panel Study (NKPS), een langlopend onderzoek naar familiebanden in Nederland, voelde een op de acht volwassenen zich als kind de zondebok en het zwarte schaap, schrijft Psychologie Magazine.
Volwassenen die zich in hun jeugd écht het zwarte schaap hebben gevoeld, groeiden vaak op in een niet zo hecht gezin, waarin ruzie of geweld voorkwam. Het ontbrak er vooral aan warmte en betrokkenheid. Verder omschreven ze hun vader als dominant en hun moeder als onderdanig.
Self-fulfilling prophecy
Het zwarte schaap van een gezin kan zich gaan gedragen naar het beeld dat ouders van hem of haar hebben. Zo vinden ouders het bijvoorbeeld lastig als hun kind een heftig temperament of ADHD heeft en reageren ze ook op die manier, aldus psychiater Martine Kamphuis. “Hierdoor groeit bij deze kinderen een gevoel van ‘ik ben rottigheid’ en gaan ze zich daar steeds meer naar gedragen,” laat ze aan Psychologie Magazine weten.
Verder kampen kinderen die zich ondergeschikt voelen aan hun broer(s) en/of zus(sen) vaker met problemen, zoals straatvrees, depressie, een laag zelfbeeld en sociale fobieën. Dat blijkt uit het al eerder aangehaalde familieonderzoek NKPS.
Ook lievelingetjes lijden onder ongelijkheid
Niet alleen het zwarte schaap zelf hoeft last te ondervinden van de ongelijke positie ten opzichte van de rest van het gezin. Voor lievelingetjes kan het ook moeilijk zijn. Zo kunnen ze schuldgevoelens ervaren. Bovendien ondervinden ze dat de liefde van hun ouders voorwaardelijk is. Dit maakt hen onzeker over de liefde van anderen. Ook hebben zij vaak weinig eigenwaarde, aldus Kamphuis.
Oogappels zijn bang om hun positie als lievelingetje kwijt te raken. Een mogelijk gevolg? Het verder buitensluiten van het zwarte schaap. Daarnaast kan het zijn dat ze zich niet losmaken in hun pubertijd. Verzet kan er immers toe leiden dat ze niet meer de favoriet zijn.
Overwinnen
Wat wel goed nieuws is, is dat veel zwarte schapen het gevoel dat ze een zondebok zijn, hebben kunnen overwinnen. Uit het familieonderzoek NKPS blijkt dat respondenten hun eigenwaarde hebben vergroot door goede opvang door schoonfamilie of vrienden, een goede relatie met hun partner en eigen kinderen, het geloof, eigen kracht of hun karakter.
Ook kan het helpen om over de situatie in gesprek te gaan, bijvoorbeeld met lotgenoten of een therapeut. Hierdoor kan het zwarte schaap gaan inzien dat het niet aan hem of haar ligt, maar meer aan de ouders en gezinssituatie, aldus Kamphuis. Ook helpt het volgens haar vaak om in gesprek te gaan met de broer(s) en/of zus(sen). Met de ouders om tafel gaan zitten, heeft helaas meestal geen zin.
Bron: Psychologie Magazine
Het gevoel achtergesteld te worden, kan ook voortkomen doordat je ouders liever een jongen wilden, terwijl jij een meisje was. Of andersom. Lees hier een artikel over gender disappointment.
