Albert Einstein: ‘God dobbelt niet’

Albert Einstein ( 1879- 1955) is vooral bekend als een van de belangrijkste natuurkundigen uit de geschiedenis. Hij is de man van de relativiteitstheorieën en de kwantummechanica. In 1921 ontving hij de Nobelprijs.

Einstein en religie

Einstein – die in een liberaal Joods milieu opgroeide – sprak ook over God. Onduidelijk is of hij gelovig of ongelovig was, maar hij zei zelf: ‘Ik ben een diep religieuze ongelovige. Dit is een enigszins nieuwe religie.’ Hij geloofde niet dat God een directe invloed heeft op ons. Toch dacht hij wel dat God een rol had in het ontstaan ons universum: dat was er niet toevallig.

‘God dobbelt niet,’ is een beroemde uitspraak van de natuurkundige. Einstein geloofde niet in een persoonlijke God, maar in een God die zich openbaart in de harmonie van de natuur en de kosmos. Een God zoals die van Spinoza. En die God, zo dacht Einstein, speelt geen kansspelletjes.

In Einsteins tijd ontstond echter een nieuwe wetenschappelijke theorie, de kwantummechanica. Aanhangers daarvan betoogden dat er absolute onzekerheid bestaat over het gedrag van deeltjes op het allerkleinste niveau. Als je de locatie van een deeltje exact bepaalt, dan kan je zijn snelheid niet exact bepalen; als je de snelheid van een deeltje exact bepaalt, dan kan je zijn locatie niet exact bepalen. Zekerheid over de ene eigenschap betekent onzekerheid over de andere eigenschap. En die onzekerheid komt niet voort uit een gebrek aan kennis, maar ligt besloten in de werkelijkheid zelf.

Einstein vond het idee van fundamentele onzekerheid moeilijk te aanvaarden. En daarom schreef hij in een brief van 1926, gericht aan zijn collega Max Born, de volgende passage: ‘De theorie levert veel op, maar brengt ons nauwelijks dichter bij het geheim van God. In ieder geval ben ik ervan overtuigd dat hij niet dobbelt.’

Einstein in vogelvlucht 

Geboren: 1879
Gestorven: 1955
Vriend: De Hongaars- Zwitserse wiskundige Marcel Grossman. Hij droeg bij aan de relativiteitstheorie die Einstein publiceerde.
Vijanden: nazi-gezinde Nobelprijswinnaars Philipp Lenard en Johannes Stark
Burgerlijke stand: Eerst gehuwd met Mileva Marić. Het huwelijk houdt echter geen stand en in 1919 scheiden ze. Een halfjaar later trouwt hij met zijn nicht Elsa Löwental.
Bekendste boek (ook voor beginners): Einstein: mijn theorie over de speciale en de algemene relativiteitstheorie

Quotes (om indruk te maken op verjaardagen)

‘Logica brengt je van A naar B. Verbeelding brengt je overal.’
‘We kunnen een probleem niet oplossen met de denkwijze die het heeft veroorzaakt.’
‘De tijd bestaat alleen maar omdat anders alles tegelijk zou gebeuren.’
‘Twee dingen zijn oneindig, het universum, en menselijke domheid. Maar van het universum weet ik het nog niet helemaal zeker.’
‘Er zijn slechts twee manieren om je leven te leven: doen alsof niets een wonder is, en doen alsof alles een wonder is.’

Einstein <3 Nederland

Albert Einstein kwam voor het eerst in 1911 in ons land. Hij bezocht de Universiteit in Leiden. Vanaf 1920 kwam hij jaarlijks een maand langs. Hij rustte hier uit, maar sprak ook graag met Nederlandse collega’s over zijn denkbeelden. Meestal logeerde hij bij zijn Leidse vriend Paul Ehrenfest, maar hij onderhield ook vriendschappen met collega-natuurkundigen Hendrik Antoon Lorentz en Heike Kamerlingh Onnes.

Einstein & Spinoza

Spinoza was voor Einstein een zielsverwant uit een andere tijd. Zo bezocht hij in 1920 ook het Spinozahuisje in Rijnsburg. Toen hem op de man af werd gevraagd of hij in God geloofde, antwoordde hij: ‘Ik geloof in de God van Spinoza.’
De twee hadden veel overeenkomsten: beiden waren van Joodse afkomst, maar vervreemd van de Joodse gemeenschap. Allebei waren ze ballingen: Spinoza’s familie was uit Portugal naar Nederland gevlucht voor de Jodenvervolging en Einstein zou om dezelfde reden van Duitsland naar Amerika emigreren. En Einstein vond in het strikt deterministische wereldbeeld van Spinoza een rechtvaardiging voor zijn eigen afkeer van de quantummechanica.

Einstein het genie

National Geographic zond de serie Genius uit, waarin het leven van Albert Einstein zo nauwkeurig mogelijk wordt naverteld. Geoffrey Rush (bekend van Shine) speelt de oudere Einstein en zegt over hem: ‘Einstein is wat mij betreft een van de weinige mensen die aanspraak kunnen maken op de titel genie. Maar hij was ook een persoonlijkheid die de wereld beter wilde maken. In dat opzicht is hij te vergelijken met Mandela en Gandhi. Einstein was doodsbang dat zijn werk gebruikt zouden worden voor de productie van wapens, zoals de atoombom. Maar wanneer is iemand een genie? Ik ken geen enkele acteur die deze benaming verdient.’

Einstein voor baby’s?

En wil je nu dat je baby net zo’n genie wordt als de grote natuurkundige dan zijn er speciale baby-dvd’s met de naam Baby Einstein op de markt (ook op Youtube). Er is echter nooit wetenschappelijk aangetoond dat het ook werkt. Sterker nog wetenschappers betogen zelfs dat het een averechts effect heeft…