Alain Verheij: ‘Geldzucht en God kunnen niet gecombineerd worden’

Een boek over geld, is dat geen saai onderwerp? 

‘Ik had niet per se de ambitie om ooit een boek over geld te schrijven. Veel mensen hebben niks met geld. Ze zien geld als iets neutraals, wat ze kunnen negeren. En ja, het is logisch dat geld je niet zo bezighoudt als je rond kunt komen in een van de rijkste landen van de wereld. Ben jij zo iemand? Dan is het onderwerp juist interessant voor je. De invloed van geld is namelijk enorm groot. Het doel van mijn boek is je daarvan bewust te maken. Ik wil mensen wakker schudden.’  

Je schrijft: ‘Er is veel werk aan de winkel, er moeten veel zaken anders, en het liefst rigou­reus en snel.’ Wat gaat er mis? 

‘Ons economisch systeem zit in z’n nadagen. Hoewel kapitalisme en het neoliberalisme de afgelopen decennia hebben gewerkt, is dat nu op z’n retour. Het gaat zo niet langer. We hebben alleen nog niks nieuws. 
Tegelijkertijd spelen de groene thema’s. Kort samengevat: groei is uitbuiting van de aarde. Maar onze economie is nog altijd op die groei gebouwd. En hoewel het systeem destructief is, kunnen we er niet mee stoppen. Denk aan de lege vliegtuigen die bleven doorvliegen tijdens corona. 

Corona heeft bovendien benadrukt: er is een grote kloof en die groeit, tussen de mensen die iets hebben en mensen die niets hebben. Ook in Nederland, bijvoorbeeld tussen mensen met en mensen zonder koophuis. Het gaat over geld, maar ook over basisrechten van de mens, een leefbare wereld voor je (klein)kinderen, schone lucht. Oftewel: klimaat, sociale voorzieningen en gelijkheid. Dat zijn enorm urgente thema’s: we hebben haast!’

Welk nieuw waardevol inzicht heb je opgedoken uit de Bijbelse verhalen en teksten? 

‘Kunnen leven van genoeg. ‘Genoeg’ bleek een sleutelwoord in het boek te zijn. In het Onze Vader staat: Geef ons heden ons dagelijks brood. Als je weinig te eten hebt, ben je blij met dagelijks brood. De meesten van ons hebben veel meer dan genoeg. Het moet een les voor ons zijn om genoegen te nemen en daar een spiritualiteit van te maken. Dit boek werd zo een spirituele oefening voor mij. Heb ik de geesteskracht om te leven van genoeg? Wat betekent dat voor mijn plannen en de dingen die ik wil doen? 

Het andere inzicht kreeg ik cadeau van mijn vriend Paul Schenderling. Ik worstelde met het einde: ik kom met Bijbelse waarden die totaal niet lijken op ons westerse systeem en een oproep zijn om het anders te gaan doen. Daar kun je narrig van worden. Maar Paul zei: ‘Je moet met de vreugde afsluiten’. Toen vielen de kwartjes. Vreugde bestrijdt de angst om kwijt te raken wat je hebt.’ 

Je ziet geld als een religieuze kwestie: hoe zit dat?

‘De enige afgod in de Bijbel die door Jezus met naam wordt genoemd is Mammon. Geld is zijn concurrent: óf je dient Mammon óf God. Geldzucht en God kunnen niet gecombineerd worden. Dat is in onze tijd ook aan de hand. Er wordt gezegd: ooit waren we allemaal christelijk en nu zijn we nog half gelovig, maar zo is het niet. Geld en economische groei is een soort religieus systeem. Met de groei van de economie als dogma, waarvan we overtuigd zijn. Je wordt niet tegengesproken als je daarover begint, want geld is het hoogste goed. 

Ook op persoonlijk gebied zie je dat geld hebben een kenmerk van succes is. Dan doe je iets goed. De markt is een soort heilig mechanisme geworden dat automatisch laat bovendrijven wie succesvol is en wie niet. Je boert goed, dus je bent goed. Het is een geloofssysteem waar we in zitten, als vissen die niet doorhebben dat ze in het water zwemmen.

Als je God en de religieuze traditie wegknipt uit je leven, denk ik dat het vacuüm zich vult met iets anders. Er komen andere waarden en doelen in de plaats. In sommige gevallen is het Mammon die de oude religieuze waarden verdringt. Op de cover van mijn boek zie je Jezus met muntjes in z’n ogen, alsof Jezus is vermoord door de euro. Jezus heeft verloren van het geld.’ 

Uit de verhalen van Mozes en Jezus blijkt dat zij een andere wereld voor zich zien. Je vat de principes die je van hen leert samen in een aantal kernwaarden. Zoals rust, vertrouwen, rechtvaardigheid, geven en vreugde. Welke is voor jou de grootste uitdaging?

‘Die vreugde. Ik heb iets chagrijnigs, iets ontheemds. Ik ben dit jaar voor de zoveelste keer gestopt met vlees en vis. En daar baal ik van. Datzelfde gevoel krijg ik van reizen met de trein, in plaats van met de auto. Dat kost me tijd. Ik leef in een maatschappij die niet de goede kant op gaat. Het machteloze gevoel dat we als mens haast niets kunt doen zonder deel te zijn van een systeem waar kwetsbaren -dieren en mensen- onder lijden, daar lijd ik onder. Er is elke dag wel een nieuwsbericht dat dat pijnpunt raakt of een keuze waardoor je ermee wordt geconfronteerd. Bij een voetbalwedstrijd denk ik aan arbeiders in Qatar. Als ik nieuwe sokken nodig hebt, welke kies ik dan? Elke stap die ik zet heeft gevolgen. Het is een gevecht met cynisme: na mij de zondvloed en we gaan er allemaal aan. Daarom heb ik die vreugde nodig. De vreugde van het koninkrijk van God: er kómt een nieuwe wereld en ik mag daar alvast onderdeel van zijn. Op dat spoor wil ik mijzelf en de lezer krijgen. Ik wil de crisis zien als het beginpunt van heel veel goeds.’

Heeft je onderzoek jouw eigen relatie met geld veranderd?

‘Ja, als zzp’er ben je altijd bezig met plannen. Hoe haal ik dit jaar mijn omzet? Tijdens corona -terwijl ik dit boek schreef– vielen m’n lezingen en daarmee een deel van mijn inkomsten weg. Ik bracht mijn vorige boek uit terwijl de boekhandel dicht was. Toen ben een nieuwsbrief gaan schrijven, met een donatieknop. Het gaf me troost en ook inkomsten. Daardoor leerde ik meer afhankelijk en in vertrouwen te leven. Ik ontdekte een waardevoller bestaan dan wanneer ik allerlei plannen maak. Ik wil er nu zo ontspannen mogelijk in staan, met verantwoordelijkheid. Het is echt een oefening.’ 

Je schrijft zelf: de idealen van Jezus en Mozes lijken in niets meer op onze economische wereld. Geloof jij dat de vrijere wereld die zij voor zich zien daadwerkelijk mogelijk is? 

‘Je ziet die wereld mislukken voor hun eigen ogen. Jezus wordt verraden voor geld. Bij Mozes zie je dat ze het Gouden Kalf gaan aanbidden als hij weg is. Maar het is een heilig streven en een plicht om het te proberen. Die boodschap van de Bijbel is zo radicaal, zo puur, dat het onmogelijk is om die helemaal te realiseren. Maar als het verdund door mijn leven en dat van mijn lezers heen sijpelt, wordt deze wereld al een stuk beter.’

Winactie

Ben jij benieuwd geworden naar het boek 'Geld en go€d'? Je kunt het bij ons winnen! Stuur je motivatie, naam en adres voor 15 mei naar redactie@lazarus.nl en misschien ben jij 1 van de 3 gelukkigen!

Geld en goed

Geld en go€d, Uitgeverij Atlas Contact, 192 p., 21,99 euro. Bestel hier.

Foto boven: Jan Verburg

• Rust vinden en zo de wereld rechtvaardiger maken: Matthias en Paul geloven erin

  Rust vinden en zo de wereld rechtvaardiger maken: Matthias en Paul geloven erin