Ik zie, ik zie wat jij niet ziet… Daniël versus de waarzeggers

Je ogen sluiten om te kunnen zien. Het is een mooie paradox. Daniël en zijn vrienden sluiten de ogen en bidden om inzicht. En er hangt nogal wat van af. Zal God van zich laten horen?

De theologen uit ons panel – Anton en Joost – lezen Daniël 2: 13-48, de droom van Nebukadnessar.

Er is een God in de hemel die mysteries onthult.

Anton:

Het is misschien niet de tijd voor kerstgedachten, maar het boek Daniël roept er toch één bij me op. Ieder jaar ben ik met Kerstmis namelijk weer gefascineerd door de kracht van het kwetsbare kind in de kribbe. Het kind van arme ouders wordt zelfs vluchteling… Maar Hij jaagt de zittende macht op een ongekende manier de stuipen op het lijf.

Alle ‘powers that be’ worden genoemd in het Lucasevangelie: de keizer, de koning, de landvoogd… en allemaal hebben ze de geboorte van de Messias niet overleefd. Het Romeinse Rijk is een glanzend stuk schroot op de vuilnisbelt van de geschiedenis, en koningen en landvoogden kennen ze in Jezus’ geboortestreek niet meer.

En zo gaat het eigenlijk al de hele geschiedenis door. Robespierre liet geestelijken onthoofden, maar het Evangelie klinkt de laatste jaren met hernieuwd elan in Parijs. Stalin vroeg spottend hoeveel divisies de paus wel mocht hebben, maar het is de Sovjet-Unie die ten onder ging. Er zit een opmerkelijke kracht in het kind van Bethlehem en in zijn boodschap! 

De waarzeggers van Babylon zien het niet

Het boek Daniël is een zogenaamd ‘apocalyptisch’ boek. Een term die in de populaire cultuur vooral met het einde der tijden te maken heeft. Een ander woord voor apocalyps is echter openbaring. Er wordt hier iets zichtbaar gemaakt dat nu nog niet gezien wordt.

Wat Daniël in beeldrijke taal duidelijk maakt, is dat uiteindelijk de macht over de wereld in handen van God ligt. De waarzeggers van Babylon en alle wijzen komen met hun grote talenten niet tot dit inzicht. Het is Daniël die het doorziet: een mens die bidt en de wijsheid van God afsmeekt.

De geschiedenis van de wereld met al haar verwarrende en angstaanjagende aspecten wordt inzichtelijk wanneer we het zoeken bij de Schepper van de wereld, zo lijkt het bijbelboek ons duidelijk te maken. 

Een reus op lemen voeten

We richten nu geen waanzinnige beelden op van goud, zilver, brons, ijzer en leem. Maar we worden nog steeds voortdurend bestookt met vergezichten op de wereld of op een concreet land. Denk aan de communistische heilsstaat in Noord-Korea en de isolationistische dromen van de Brexiteers. Maar ook iemand als Mark Zuckerberg heeft z’n ideologie. Hij denkt dat de wereld alleen maar beter wordt wanneer we -het liefst via Facebook- met elkaar verbonden zijn. Nog niet lang geleden kwam hij van een koude kermis thuis…

Kunnen we leren om de grote beelden van deze tijd net zo te beschouwen als Daniël? Met enige bezinning en met de woorden van God in ons hart zoeken we ons heil niet in het bouwen van staten of netwerken. Het gaat om de bevrijding van de mens en het juiste gebruik van deze vrijheid.

Misschien kan het ons helpen om de volgende megalomane ideologie te zien voor wat het is: een reus op lemen voeten.

Het vraagt moed om je boze dromen onder ogen te zien

Joost:

Ik vermoed dat wij allen weleens badend in het zweet wakker worden. Wij dromen allen weleens een boze droom. En dan kun je soms net zo omgaan met de waarheid die erin besloten ligt als de koning. Dan zeg je de volgende morgen tegen je huisgenoten: Ik had een belangrijke droom. Maar ik weet niet meer precies waar hij over ging. En al helemaal niet wat hij betekent.

En misschien moet je dan eigenlijk wel zeggen: Ik wíl ook niet weten, waar hij over ging en wat hij betekent. Ik kan de waarheid van deze droom niet aan. Want dat vraagt moed, om je boze dromen onder ogen te zien. Om in de afgronden te kijken die zich ’s nachts voor een mens kunnen openen.

Het ontbreekt de koning aan deze moed. Hij wil niet in de spiegel kijken, die de droom hem voorhoudt. Hij vraagt zich alleen af: Hoe kom ik zo snel mogelijk van mijn gevoel van onbehagen af? 

Aan het hof is er maar één iemand, op wie de algehele onrust rond de droom van de koning geen vat krijgt. Dat is Daniël, de jonge en voorname Joodse man, die uit z’n land naar Babel is meegevoerd om het hof van Nebukadnessar extra luister te geven.

Daniel is een ziener, de koning een blinde

Als hij hoort wat er aan de hand is, zegt hij tegen de koning: Geef me een nacht, en ik zal u uw droom en de uitleg ervan vertellen. En hij gaat naar huis. Samen met zijn drie vrienden waken zij de hele nacht. En zij bidden. En dan krijgt Daniël een visioen. Inzicht in wat er omgaat in het hart van de koning. 

Daniël is het tegenbeeld van de koning. Hij is een ziener, de koning een blinde. Een Messiaanse gestalte is Daniël daarmee. In de dagen na Pasen kan hij ons doen denken aan Jezus, van wie de evangelisten ook vertellen dat hij geregeld uitweek naar de vrije ruimte van het gebed. Oók toen de machtigen van zijn tijd hem in zijn greep hadden en hem op het kruis hamerden, kon hij daar nog naar toe.

Wat een nieuwe manier van leven begint daar, waar aan de basis verbinding is met de Eeuwige. Daar breekt iets van Gods Koninkrijk door. Onstuitbaar, zoals een steentje dat van de berg begint te rollen. Zelfs de dood houdt het niet tegen. Dat vierden we met Pasen. En het verhaal van Daniël herinnert ons daaraan. 

Anton ten Klooster is priester van het aartsbisdom Utrecht en promoveert op de zaligsprekingen.

Joost Röselaers is algemeen secretaris van de remonstranten en predikant van Vrijburg in Amsterdam-Zuid.

Lees hier de vorige aflevering.